Oscar Matute Alternatibako bozeramaileak argi dauka jarraitu beharreko bidea. Galderei erantzuteko denbora gutxi behar du, baina aldarrikatzen duen euskal ezkerra subiranistaren osaerak, ordea, bere denbora beharko duela badaki. Hala ere, EAJren, PSE-EEren eta PPren eskuineko politika ikusita, gizartea erakartzeko aukera ikusten du; «pasatzen utzi behar ez den aukera», haren esanetan.
- Alternatiba zertan da?
- Erakunde gazte bat da, Euskal Herriko ezkerraren barruan egin behar den eztabaida dinamizatu nahi duena, gaur egungo atomizaziotik bateratze batera pasatzeko. Mailakako prozesu bat da, denbora behar duena. Ezker subiranista batu nahi dugu, hainbat arlotan aritzeko, borroka feministan, ingurumenaren defentsan, subiranotasunaren aldeko borrokan eta, oro har, borroka sozialean. Paradigma berri bat sortu nahi dugu, ezkerrari irudi berri bat eman, muturreko ezaugarri batzuekin, baina erakargarria izango dena gizarte osorako. Beti esaten dugu jaio garela hiltzeko. Gure asmoa ez da beste sigla bat jartzea Euskal Herriko mapa politikoan, baizik eta gure erakundearekin plurala eta demokratikoa den euskal ezker subiranista berrosatzen laguntzea.
- Zer-nolako harremanak dituzue EA, ezker abertzalea eta Aralarrekin?
- Onak. Harreman onak ditugu, eta iraunkorrak. Baikorra da, urte askotan ezkerreko siglak bat besteari bizkarra emanez bizi izan direlako. Gaitasuna ikusten dugu ezkerretik esparru bat sortzeko eta hegemonia zalantzan jartzeko. Saiatzen gara enpatia sortzen eta gai batzuetan ados jartzen. Gaur egun ideia bat baizik ez da, baina agian, laster, errealitate bat izango da.
- Datorren hauteskundeetarako posible ikusten duzu?
- Bi mailako zailtasunak daude. Batetik, Alderdien Legea dela eta, esparru horretan sartu beharko lukeen aukeretariko batek ez ditu guk ditugun aukera berdinak, eta ezkerreko osagaien artean gizartean babes gehien duena da. Eta, bestetik, adiskidetze eta elkarlan prozesu batek bere denbora behar du, batez ere kontuan hartzen bada azken 30 urte hauetan mugatu garela batak bestearen ahultasunak nabarmentzera. Gustatuko litzaiguke posible izatea ahal bezain azkar, baina ez dugu obsesio bihurtuko.
- EAJren, PSE-EEren eta PPren nagusitasuna zalantzan jartzea posible ikusten duzu, beraz?
- Aukera baten aurrean gaude, ez dakit urrezkoa den, baina behintzat aukera dago EAJk eta PSE-PPk ezarri duten gezurrezko bipartidismoa hausteko. Ematen du soilik eragina izan dezakeela EAJri emandako botoak edo PSE-EE eta PPri emandakoak. Baina politika bera egiten dute. Ez dute batere zalantzan jartzen sistema. Ez daukate gaitasunik neoliberalismoari alternatibarik eskaintzeko, eta bat egiten dute gure ingurumena hondatzen duten azpiegituretan. Herritarren bizi-baldintzei eta emakumeen zein etorkinen ezberdintasunei buruz daukaten ikuspegia berdina da. Uste dugu hegemonia zalantzan jartzeko gai den ezker indartsu baten aukera dagoela.
- Ezkerreko esparru hori ez bada osatzen, zer egingo du Alternatibak?
- Erabakia datorren urrian hartuko da, egingo dugun batzarrean. Dagoeneko erabaki dugu hauteskundeetan egon egongo garela, baina nola eta zer-nolako taktikarekin batzarrak erabakiko du.
- Gaur egun defendatzen dituzuen ideiak eta EBren barrenean defendatu dituzuenak ezberdinak dira?
- Batetik, Alternatibaren gehiengoa ez dator EBtik. Zorionez, gehiago dira EBrekin harreman politiko zuzenik izan ez dutenak. Ideia komun batzuk baditugu, baina, gaur egun, hauek aurrera eramateko aukera daukagu, eta ez gara gehiago apaingarri batzuk. EBk bide bat hartu du, eta errespetatzen dut, baina adibide praktiko bat emanez, Udalbiltza auziaren kasuan, absoluzioa eskatu duten arren, publiko egin zuten ez zutela Bilboko manifestazioan parte hartuko. Nire ustez, badago oinarrizko gauza bat ezkerreko jendearen artean: elkartasuna. Beraz, Alternatibak ez du ulertzen EBren erabakia kasu honetan. Gu ez ginen batere deseroso sentitzen Lizarra-Garaziren akordioaren garapenean, baina ematen du gaur egun EBren buruan daudenak ez zirela hain gustura.
- Alternatiba sar daiteke EAren eta ezker abertzalearen arteko itunean?
- EAren eta ezker abertzalearen arteko akordioa beraien dinamika baten ondorioa da. Haien arteko oinarri bat. Horren balorazio ona egin dugu, eta uste dugu bide on bat dela esparru plural eta demokratiko bat garatzeko gerora.
- Baina bat egin dezakezue?
- Guk beti esan dugu ez daukagula inongo arazorik gerora hausnarketa prozesu batzuk egiteko elkarrekin, eta horrek eramaten bagaitu egun batean elkarren artean idatzi bat ateratzera, ez dago arazorik. Dagoeneko egin dugu bat Nazio bat gara. Autodeterminazioa manifestaziorako eta greba orokorrerako. Gerora ere, ez genuke batere arazorik izango estrategikoagoak diren gauzetan egiteko, aurretik hausnarketa prozesu hori egin badugu. Orain goizegi da hortaz hitz egiteko.
- Herritarren parte-hartzeari gero eta garrantzi handiagoa ematen zaio. Zure ustez, euskal herritarrak gai dira alderdien gainetik lidergo hori haien esku hartzeko?
- Despotismo ilustratutik alde egin behar dugu. Ezin dituzu tresna batzuk sortu herritarrentzat herritarrak aintzat hartu gabe, izan politikoak, sozialak edo edozein eratakoak. Herritarren gaitasuna oinarrizkoa da. Zorionez, Euskal Herrian badago oraindik masa sozial kritiko handi bat. Herritar kopuru handi bat prest dago lan egiteko eta ditugun arazoak konpontzeko ekimenetan modu eraginkor batean parte hartzeko. Hori aberatsa da. Giza kapitala oinarrizkoa da sortu nahi dugun beste ezker hori osatzeko. Horretan asko ikasi beharra daukagu alderdi politikook.
- Erabakitzeko eskubidea onartua izateko zer egin behar da?
- Espainiako Auzitegi Konstituzionalak Kataluniako Estatutuari buruz emandako ebazpenak eta Espainiako Gobernuak aurretik Ibarretxe Planari emandako erantzunak bukatutzat ematen dute autodeterminazio eskubiderantz aurrera egiteko eredu bat. Orain duela urte batzuk pentsatzen zen estatua erreformatzen ahal zela nazio, kultura eta hizkuntza guztiak onartuak izan zitezen. Nik ideia hori errespetatzen dut, eta bere garaian sinesgarritasuna eman nion, baina Auzitegi Konstituzionalak ate hori guztiz itxi du. Orain gelditzen den ate bakarra subiranotasunarena da. Gure izaera onartzean eta erabakitzeko eskubidea onartzen digutenean, herritar bakoitzak erabakiko du zer-nolako harremana nahi duen Espainiarekin. Garai interesgarria da honako hau, Katalunian horretan hasi direlako, eta espero dut Euskal Herrian ere laster martxan jartzea hori ahalbidetuko duen ekimen bat. Ez dugu zain egon behar estatua federalismoaren bidea jorratzen hasteko.
- Horrek zer esan nahi du bi plataforma beharko liratekeela, bat ezkerreko ideiak defendatzeko eta bestea subiranotasuna defendatzeko?
- Guk ez dugu eraikuntza nazionala ulertzen eraikuntza sozialarekin batera ez bada. Euskal Herria eraiki nahi dugu, baina eraiki nahi dugu ezkerreko ezaugarriekin. Guk beti esan dugu biak batera doazela. Herri bat eraikitzen dugu gizarte berezi bat sortzeko, eta sortu nahi dugu gizarte berezi bat herri bat eraiki ahal izateko. Ez ditugu bereizten, eta are garrantzitsuagoak dira egungo egoeran, krisi ekonomikoan, eredu ekonomikoaren zalantzan jartze horretan, ingurumenean astakeriak egiten direnean eta krisi hau sortu duten bankuei diru laguntzak ematen zaizkienean.
- Zer-nolako iritzia duzu alderdi sozialistaren lehen urteari buruz Eusko Jaurlaritzan?
- Ezin dut iritzi orokor bat eman, ezin izan ditudalako dekretu, ekimen eta kargu aldaketa guztiak aztertu. Nire iritzia herritar arrunt batena da. Kontuan hartuta mediatikoki oihartzun gehien izan duten gaiak, iritzia ezkorra da. Giroak asaldatuta jarraitzen du, nortasunaren eztabaida ez da ezabatu. Batak bestea ordezkatu du. Oraintxe bertan Espainiako banderak jartzen dira edozein lekutan. Eta horrek ez duela asaldatzen diote. Ekonomia arloan ez du ezer egin. Hezkuntzan eta osasunean kudeaketa txarra dela eta, gatazka gero eta handiagoa da. Ongi ikusi duguna nabarmendu nahiko bagenu ere, zaila egingo litzaiguke. Ez aipatzearren ertzainen txapela ordezkatu dutela bisera batekin beroa pasatzen zutelako. Ez zait beste gauza onik bururatzen.
- Zer iruditzen zaizu EAJk Espainiako Gobernuarekiko izan duen jarrera Estatuaren egoerari buruzko eztabaidan?
- Uste dut EAJ alderdiaren interesen arabera ari dela, eta zilegi da. Ez dakit zer aterako duen horretatik, baina iruditzen zait epe motzera egindako kalkuluak direla, bertan baitaude hauteskundeak. Eta beste aldean ikusten dut alderdi sozialista, guztiz beldurtuta, inkestek diotenarekin.
- Eusko Jaurlaritzak legegintzaldia beteko du?
- Bai. PPrekin egindako itunarekin batak besteari jaten ematen dio. PPri herri honetan eragiteko gaitasuna ematen dio, Alderdien Legerik gabe ezingo lukeena. Alderdi sozialista, berriz, Europako eskuin setatsuenean oinarritzen da, eta horri esker boterea dauka, pertsona askoren nahia betez. Ematen du hori ez dela aldatuko datozen urteetan. PSE-EEk edozein preziotan gobernatu nahi du, eta PP horretaz baliatzen da. Ez dut uste bikote hori hautsiko dutenik, edo, Basagoitik dioen bezala, gau bateko harreman hori.
- Zure ustez, zertan dago ETA?
- Ez dakit. Eta ez dakit norbaitek dakien. Nik dakit euskal gizartearen gehiengo handi bati gustatuko litzaiokeena, baita Euskal Herriko ezkerreko jende gehienari ere: ETAk bat egitea keinu sendo eta betikoen bidez Altsasun hasitako prozesuarekin. Bat egitea diodanean ez dut esaten lotzen dituelako, baizik eta Altsasun ezker abertzaleak egindako apustua bide politiko, baketsu eta demokratikoen alde, Mitchell printzipioak bere eginez, ETAk onartu behar duelako. Haren desagertzea ekarriko duen bidea jorratzen hasi behar du.
- Udalbiltza auzia Egunkaria auzia bezala bukatuko dela uste duzu?
- Alternatiban denok nahi dugu hori. Prozesu politiko horren bukaerak absoluzioa izan behar du. Frogak ikusita, absoluzioa baizik ez dago, horretan ez dago zalantzarik, eta absoluzioarekin batera kalte-ordainak eman beharko litzaizkieke auzipetuei, baita erakundeari berari ere. Baina Espainiako auzitegiak ez dira ezagunak haien zorroztasunagatik, baizik eta epaiak egoera politikoari egokitzeko joeragatik.
